خیانت در امانت مصادیق متعدد و گسترده ای را در بر می گیرد و در یک تعریف کلی شامل هرگونه نقض عهد و پیمان شکنی می باشد. با توجه به نظام حقوقی ایران خیانت در امانت نوعی جرم تلقی می شود. بنابراین برای مرتکبین آن مجازات های قانونی در نظر گرفته می شود. در ادامه با ما همراه باشید.
خیانت در امانت به چه معناست؟
تصور کنید کالایی ارزشمند مانند طلا یا خودروی خود را برای مدت زمانی کوتاه و مشخص به شخصی به عنوان امانت قرض داده اید. موعد مقرر بازگرداندن فرا رسیده و آن شخص از بازگرداندن کالا امتناع می کند و یا کالا را به شکلی معیوب به شما باز می گرداند. همچنین در نظر بگیرید که کلید واحد آپارتمانی خود را نزد دوستتان به امانت گذاشته اید و در نبود شما وسایل منزل را ربوده است. این ساده ترین تعریفیست که برای خیانت در امانت می توان در نظر گرفت. از نظر قانون مجازات اسلامی خیانت در امانت نوعی جرم محسوب می شود. به طوری که قانونگذار ایران آن را در ردیف جرایم علیه اموال و مالکیت قرار داده است.
نکته: در رابطه با تحقق جرم خیانت در امانت وجود مال عینی و معین ضروریست. بنابراین پولی که به دیگری قرض داده اید، مصداق خیانت در امانت نخواهد بود.
از نظر حقوقی امانت می تواند از طریق عقود امانی محقق گردد. بنابراین در رابطه با عقود تملیکی مانند بیع معنا و مفهومی ندارد. از مهم ترین عقود امانی مندرج در قانون مدنی می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- عقد ودیعه
- عقد اجاره
- عقد رهن
- عقد وکالت
- عقد عاریه
نگاهی به ارکان جرم خیانت در امانت
جرم خیانت در امانت همانند سایر جرایم مندرج در قانون مجازات اسلامی شامل سه رکن اصلی است. این ارکان به شرح زیر می باشد:
عنصر مادی
برای تحقق عنصر مادی جرم خیانت در امانت تحقق فعل یا ترک فعل ضروریست. به طور کلی یکی از موارد زیر را می توان در نظر گرفت:
- تصاحب مال مورد نظر که می تواند مصادیق متعددی داشته باشد. برای مثال شخصی که مال امانی نزد او به امانت گذاشته شده است، مال را برای خود تصاحب کند یا برای فروش آن اقدام نماید. در هر صورت بایستی خودداری و امتناع از بازگرداندان عین مال همراه با سوءنیت به چشم بخورد.
- اتلاف مال، نابود کردن و یا هرگونه از بین رفتن مال مورد نظر که می تواند از طریق فعل یا ترک فعل تحقق یابد.
- مفقود کردن و مخفی نمودن مال مورد نظر به گونه ای که دسترسی به آن برای مالک غیرممکن باشد. البته بایستی در نظر داشت که موارد غیرعمدی و عدم آگاهی در نگهداری از مال نمی تواند خیانت در امانت به حساب بیاد. بلکه از باب ضمانت شناخته می شود و از طریق خسارت قابل جبران می باشد.
- استعمال و استفاده ی غیرقانونی از مال مورد نظر. برای مثال تصور کنید که شخصی با ماشین امانت برای جابجایی مواد مخدر اقدام نموده است.
در صورت وقوع هر یک از موارد فوق رکن مادی جرم خیانت در امانت محقق می شود. به عبارت دیگر در رابطه با رکن مادی بایستی فعل یا ترک عل نمود پیدا کند. به طوریکه در اثر آن ضرر و خسارتی به صاحب مال وارد گردد که مشهود است.
عنصر قانونی
در رابطه با خیانت در امانت متون قانونی متعددی وجود دارد در این میان ماده ی 674 قانون مجازات اسلامی را به نوعی می توان به عنوان مهم ترین رکن قانونی جرم خیانت در امانت شناخت. این ماده بیان می کند: هر گاه اموال منقول یا غیرمنقول یا نوشته هایی از قبیل سفته و چک و قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کار با اجرت یا بی اجرت، به کسی داده شود و بنا بر این بوده که اشیاء مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیاء نزد او بوده آنها را به ضرر مالکین یا متصرفین، استعمال، تصاحب، تلف یا مفقود نماید.
با توجه به این ماده ی قانونی چند نکته ی مهم زیر را می توان در نظر داشت:
- عین مالی که به امانت گذاشته می شود می تواند شامل اموال منقول و غیرمنقول باشد.
- برای امانتی که نزد دیگری گذاشته شده می توان اجرت مشخصی در نظر گرفت. امانت دادن بدون در نظر گرفتن اجرت نیز بلامانع است.
- امانتی که مد نظر است بایستی ارزش مالی یا معنوی داشته باشد.
- خیانت در امانت بایستی از سمت امین تحقق یابد.
عصنر معنوی
رکن معنوی جرم به سوءنیت فرد مرتکب اشاره می کند. سوءنیت می تواند به صورت عام و خاص تعریف شود. سوءنیت عام به این معناست که تحقق خیانت در امانت به صورت آگاهانه و عمدی رخ دهد. منظور از سوءنیت خاص قصد و اراده ی مرتکب جرم جهت ضرر رساندن به صاحب مال است. در حقیقت مرتکب بایستی بر این امر کاملا آگاه باشد که مال مورد نظر متعلق به دیگریست.
مجازات جرم خیانت در امانت
در متون قانونی جدید برای مجازات جرم خیانت در امانت 3 ماه تا یک سال و نیم حبس در نظر گرفته شده است. به نظر می رسد با توجه به متون قانونی سابق که این مجازات 6 ماه الی 3 سال در نظر گرفته شده بود، به نوعی با تخفیف مجازات مواجه هستیم . البته در کنار مجازات اصلی می تواند مجازت های تکمیلی نیز در نظر گرفته شود .
همچنین در صورتی که خیانت در امانت از طریق چک سفید امضا تحقق یابد 1 الی 3 سال حبس در انتظار مرتکبین می باشد.
انجام مشاوره حقوقی
با گسترش روابط و مناسبات انسانی با دایره ی جرایم گسترده تری نیز مواجه هستیم. جرم خیانت در امانت یکی از متداول ترین جرایمیست که در سال های اخیر مصادیق متعددی از آن را شاهد بوده ایم. از علل و واکاوی این امر که بگذریم نحوه ی دادرسی آن بسیار حائز اهمیت است. به خصوص در شرایطی که این جرم شکل پیچیده تری به خود می گیرد و دادرسی آن دشوار تر می گردد.
حضور یک وکیل متخصص و باتجربه در این امر می تواند روند دادرسی پرونده را تسریع بخشد. ضمن اینکه با تسلط بهتر و بیشتر بر قوانین و مقررات این حوزه در جلوگیری از اطاله ی دادرسی پرونده بسیار تأثیرگذار است و می تواند بهترین نتایج را برای آن رقم بزند.
برای کسب اطلاعات بیشتر و انجام مشاوره حقوقی تخصصی در این زمینه می توانید با مجموعه ی دکتر امیر جوادی در ارتباط باشید.