با گسترش و توسعه ی نظام بانکداری در کنار نکات مثبت، جنبه های منفی قضیه را هم باید در نظر داشت. تخلفات بانکی موضوعیست که در سال های اخیر به یک چالش حقوقی جدی تبدیل شده است. متاسفانه به دلیل عدم نظارت کافی از سوی نهاد های نظارتی نظیر بانک مرکزی و یا شورای پول و اعتبار شاهد وقوع تخلفات بانکی زیادی هستیم. در ادامه ی مطلب نگاهی به انواع تخلفات بانکی خواهیم داشت و به بررسی علل آن خواهیم پرداخت.
دعاوی مربوط به تخلفات بانکی عمدتا غیرمالی تلقی می گردند. زیرا با توجه به موضوع پرونده و نتیجه ی دعوی می توان گفت یا صحت و قانونی بودن عملیات بانکی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و یا اسناد بانکی صادره فاقد وجهه ی قانونی هستند. این واقعیتی انکار ناپذیر است که تخلفات بانکی همانند جرایم بانکی آیینه ی تمام نمایی از نحوه ی قانون مداری نظام بانکداری را نشان می دهد. مساله ای که تأثیری عمده بر نظام اقتصادی کشور دارد و از بسیاری جهات حائز اهمیت است.
تخلفات بانکی به جه معناست؟
هرگونه قانون شکنی و عدم رعایت قوانین آمره و الزامات قانونی توسط بانک ها می تواند به عنوان تخلفات بانکی شناخته شود. این تخلفات می تواند در زمینه های مختلفی مطرح شود و باعث پایمال شدن حقوق مشتریان گردد. بدیهی است که دایره ی تخلفات بانکی گسترده است و هریک از این تخلفات شامل موارد متعهدی می باشد. اما بیشترین مورد تخلفات بانکی را می توان در زمینه ی اعطای تسهیلات بانکی به مشتریان مشاهده نمود.
اعطای تسهیلات یکی از مهم ترین خدماتی است که بانک ها به مشتریان خود ارائه می دهند. در واقع نحوه ی ارائه ی این تسهیلات خود عاملیست برای جذب مشتری بیشتر و کسب سود. از طرفی در راستای اجرای قوانین بانکی کشور و توسعه و رونق چرخه ی اقتصادی کشور بانک ها ارائه ی تسهیلات بانکی بسیار مهم و ضروری است.
جهت بازپرداخت این تسهیلات بانک ها پاره ای قوانین و مقررات ویژه را در نظر گرفته اند. مواردی مانند معرفی ضامن ، اخذ سند و وثیقه ، ارائه ی فیش حقوقی دولتی و … . اعطای تسهیلات بانکی در قالب یک قرارداد بانکی دوجانبه صورت می پذیرد و الزامات قانونی و تعهدات طرفین قرارداد مطرح می گردد. اما در برخی موارد بانک ها از ناآگاهی مشتریان خود سواستفاده می کنند و در راستای سود خود اقدام به قانون شکنی می نمایند.
طبق ابلاغیه ی بانک مرکزی تمامی بانک ها و موسسات مالی مظفند واحد سازمانی مستقلی به منظور رسیدگی به شکایات دایر نمایند. ولی باید در نظر داشت عدم وجود ضمانت اجرایی کافی برای بانک های متخلف موضوع رسیدگی به تخلفات بانکی را کمی دشوارتر می نماید.
انواع تخلفات بانکی
در شهریور ماه 1400 به بررسی تخلفات بانکی در کمیسیون اصل 90 مجلس پرداخته شد. مسأله ای که بیشتر از همه مورد توجه قرار گرفت سخت گیری های غیرقانونی بانک ها برای ارائه ی تسهیلات بود. موضوعی که متن قانونی آن با عمل متفاوت بود و باعث به وجود آمدن اعتراضات گسترده ای شد.
تخلفات بانکی به اشکال و عناوین مختلفی مطرح می شوند. اما موضوعی که بیشتر قابل توجه است تخلفاتی است که در مرحله ی اعطای تسهیلات بانکی صورت می پذیرد . از جمله مهم ترین تخلفات بانکی سال های اخیر می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم انجام اعتبار سنجی دقیق متقاضیان تسهیلات با توجه به معیار های قانونی مقرر شده.
- عدم اخذ تضامین قانونی از متقاضیان تسهیلات بانکی.
- عدم افتتاح حساب مشترک برای عقود مشارکتی و سایر قراردادهای بانکی.
- عدم نظارت کافی در عقود مشارکتی.
- اعطای مجدد تسهیلات بانکی به بدهکاران سیستم بانکی.
- تعیین سود مازاد علاوه بر سود قطعی تسهیلات اعطایی.
- مسدود کردن بخشی از تسهیلات اعطایی.
- عدم ارائه ی نسخه ی قرارداد تسهیلاتی به مشتری.
- عدم رعایت ضوابط ابلاغی که از سوی بانک مرکزی در خصوص میزان سود و وجه التزام تاخیر از ایفای تعهد اعلام شده است.
- ممنوع الخروج کردن مشتری علی رغم تسویه ی تسهیلات بانکی.
- اخذ وکالت بلاعزل ، سند صلح یا سند قطعی انتقال به جای اخذ سند رهن و وثیقه از مشتریان.
- اعطای تسهیلات جدید برای تسویه ی تسهیلات اخذ شده ی قبلی.
- عدم ارسال اخطاریه برای وام گیرنده و ضامن.
- تعیین نرخ سود قطعی در عقود مشارکتی.
- اعمال جریمه تاخیر پلکانی.
- خودداری بانک از انجام فک رهن پس از تسویه ی تسهیلات.
انجام مشاوره حقوقی
با امضای قرارداد بانکی همانند سایر قراردادها پاره ای تعهدات و الزامات قانونی برای طرفین آن ایجاد می گردد. بیشتر مشکلات و مسائل حقوقی در اثر عدم انجام همین تعهدات می باشد. از طرفی گاه ناآگاهی مشتریان از جزئیات قانونی و حقوقی مساله منجر به بروز تخلفات بانکی می گردد. به همین دلیل توصیه می کنیم قبل از امضای هرگونه قرارداد بانکی با دقت تمام مندرجات آن را بررسی نمایید و حدالمقدور با متخصصان حقوق بانکی مشاوره نمایید.
فراموش نکنید با امضای هر قراردادی ملزم به رعایت تعهدات ناشی از آن خواهید بود. تعهداتی که گاه می تواند به ضرر شما تمام شود. از این رو حضور یک وکیل حرفه ای و با تجربه به شما کمک می کند که حقوق خود را بهتر و بیشتر بشناسید. به هر میزانی که آگاهی های حقوقی شما در این زمینه بیشتر باشد به همان میزان شاهد تخلفات بانکی کمتری خواهیم بود. همانطور که لیست تخلفات بانکی را در بالا ذکر کردیم عمده مسائل تخلفات بانکی به عدم آگاهی مشتریان باز می گردد.
البته طرح شکایت و رسیدگی به تخلفات بانکی امکانپذیر است . شما می توانید شکایات خود را از طریق مراجع قضایی پیگیری نمایید. اما حصول نتیجه و برد در چنین پرونده هایی مستلزم تخصص و تجربه ی فراوان می باشد . و این هنر وکیل شماست که در مسیر دادرسی پرونده تجلی خواهد یافت.
برای کسب اطلاعات بیشتر و انجام مشاوره حقوقی در این زمینه می توانید با مجموعه ی دکتر امیر جوادی در ارتباط باشید.