خلع ید از منظر قوانین ایران

تصور کنید شخصی به صورت غیرقانونی و بدون کسب اجازه و رضایت دیگری ملک او را به تصرف خویش درآورده است. موضوعی که غالبا با وصف غصب شناخته می شود. به نظر شما قانون چه راهکاری برای چنین مواقعی در نظر گرفته است؟ خلع ید نوعی دعوی حقوقی و مالی است که در رابطه با اموال غیرمنقول مطرح می گردد و مربوط به زمانیست که شخصی به صورت غیرقانونی مال منقول دیگری را به تصرف خویش درآورده است.

بر اساس ماده ی 308 قانون مدنی غصب استیلا بر حق غیر است به نحو عدوان. متذکر می گردیم که اصطلاح خلع ید در متن قوانین ایران ذکر نشده و ممکن است با عبارت تصرف غاصبانه و یا غصب مواجه گردید. در ادامه با ما همراه باشید.

 خلع ید به چه معناست؟

خلع ید از نظر حقوقی به معنای جلوگیری از ادامه ی تصرف غیرقانونی می باشد. این تصرف غیر قانونی می تواند شامل اموال منقول و غیرمنقول باشد. از آنجایی که دعاوی خلع ید در زیرمجموعه ی دعاوی مالی قرار می گیرد هزینه ی دادرسی آن بر اساس ارزش ملک محاسبه می گردد.

دعوای خلع ید مختص مواردی شناخته می شود که ملک شخصی تحت تصرف غیرقانونی دیگری قرار گرفته و شخص متصرف حاضر به تخلیه و بازگرداندن ملک نیست. در نظر داشته باشید که در چنین مواردی عدم رضایت و اجازه ی مالک مبنی بر تصرف ملک توسط دیگری ملاک قرار می گیرد. در چنین شرایطی مالک ملک مورد نظر می تواند از طریق مراجع قضایی تقاضای خلع ید را مطرح نموده و خواستار رفع تصرف غیرقانونی متصرف گردد. به دنبال دعوی خلع ید می توان اجرت المثل ایام تصرف را از متصرف خواستار گردید.

در نظر داشته باشید که اجرت المثل با اجاره بهای ملک متفاوت است. اجاره بها در شرایطی مطرح می گردد که میان طرفین قرارداد اجاره تنظیم شده باشد و مبلغ مشخصی تحت عنوان اجاره بها بین آنها تعیین گردد. در حالی که اجرت المثل زمانی مطرح است که میان طرفین قراردادی وجود ندارد. به عبارت دیگر ملک در تصرف دیگری قرار داشته و مالک از منافع آن محروم گردیده است.

دعوی خلع ید از دیدگاه قانون موارد مختلفی را در بر می گیرد که به شرح زیر می باشد:

خلع ید غاصبانه

بر اساس متن صریح قانون تصرف افراد در ملک خویش بایستی مبنای قانونی داشته باشد و با توجه به حق مالکیت افراد تصرفات آنها رسمی و قانونی شناخته می شود. اما در شرایطی که تصرف از شکل قانونی به شکل غاصبانه و غیرقانونی تغییر پیدا کند و توسط افرادی به جز مالک اصلی ملک صورت پذیرد، قطعا دعوای خلع ید قابل طرح است.

خلع ید غاصبانه رایج ترین روش برای رفع تصرف غیرقانونی شناخته می شود . در این رابطه خواهان بایستی ادله و اسناد محکم و قانونی خود را در این زمینه به دادگاه ارائه داده و در واقع مالکیت خود را به اثبات برساند. اثبات مالکیت ملک در شرایطی امکانپذیر است که نام مالک در دفتر ثبت املاک به ثبت رسیده باشد و مالکیت او احراز گردد.

یکی از مهم ترین نکاتی که در این رابطه بایستی به خاطر داشته باشید عدم انعقاد قرارداد در رابطه با خلع ید غاصبانه است.

خلع ید امانی

دعوای خلع ید امانی در شرایطی مطرح می گردد که در ابتدای امر قراردی فی مابین طرفین منقعد گردد. در نتیجه نوعی رابطه ی حقوقی شکل می گیرد و بالتبع آن این قرارداد دارای مهلت زمانی مشخصی می باشد. هنگامی که موعد قرارداد مذکور به پایان می رسد قراردادی که منعقد گردیده نیز به پایان می رسد . در نتیجه طرفین قرارداد بایستی به مفاد آن عمل کرده و مالک ملک می تواند خواستار بازپس گیری ملک خویش گردد.

در صورتی که متصرف به تصرفات خویش ادامه دهد غیرقانونی شناخته شده و به غاصب محسوب می گردد. طبیعیست که در چنین شرایطی مالک ملک می تواند دعوای خلع ید امانی را مطرح نموده و خواستار رفع تصرف غیرقانونی گردد.

خلع ید مشاعی

همانطور که از نام آن پیداست خلع ید مشاعی در رابطه با املاک مشاع و مالکیت مشاعی افراد مطرح می گردد. در صورتی که قسمتی از ملک مشاع به تصرف غیرقانونی شخصی درآید، مالک ملک می تواند غلی رغم اینکه مالک قسمتی از ملک مشاع شناخته می شود خواستار خلع ید تمامی ملک گردد. برای طرح دعوای خلع ید مشاعی طرح دعوی علیه تمامی شرکا و متصرفین ضروری نیست.

تصرف عدوانی به چه معناست؟

تعریف قانونی تصرف عدوانی بدین شرح است: ادعای متصرف سابق مبنی بر این که دیگری بدون رضایت او مال غیر منقول او را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می نماید. در تصرف عدوانی خواهان موظف است با استناد به تصرفات سابق خویش بر ملک مورد نظر حق مالکیت خود را مطرح نماید. نکته ای که در این میان حائز اهمیت است محتمل بودن مالکیت خواهان می باشد. از این نظر که ممکن است حق مالکیتی وجود داشته یا نداشته باشد.

در تصرف عدوانی سابقه ی تصرف ملک مد نظر قرار می گیرد. پس نیازی به اثبات و احراز مالکیت افراد نمی باشد.

دعوای تصرف عدوانی نیازی به رعایت تشریفات دادرسی نداشته و به صورت خارج نوبت به آن رسیدگی می گردد. در حالی که برای دعوای خلع ید رعایت تشریفات دادرسی ضروری می باشد. یک تفاوت مهم دیگر هم به نوع مطرح کردن این دعاوی باز می گردد. دعوای خلع ید فقط به صورت حقوقی مطرح می گردد. در حالی که دعوای تصرف عدوانی به صورت حقوقی و کیفری قابل طرح است.

آیا طرح دعوی خلع ید از ماترک امکانپدیر است؟

در رابطه با اموال و دارایی های موروثی که میان وراث مشترک به حساب می آید هر یک از ورثه می توانند دعوی خلع ید را علیه شخص متصرف مطرح نمایند. این مورد یک استثنای مهم دارد. حتی اگر سند مالکیت ملک مورد نظر به نام متوفی باشد باز هم امکان طرح این دعوی امکانپذیر می باشد.

  انجام مشاوره حقوقی

قانون برای تصرفات و حق مالکیت افراد ارزش و احترام بسیار زیادی قائل است. به طوری که در صورت هرگونه تصرف غیرقانونی و غصب می توان از مراجع قضایی خواستار رفع تصرف غیرقانونی متصرف شد. در این میان حالات مختلفی قابل تصور است که بر حسب اوضاع و احوال پرونده پیش می آید. خلع ید از مواردیست که می تواند به بسیاری از اختلافات و تصرفات غیرقانونی پایان داده و یک راه حل قانونی مناسب برای حل چنین چالش هایی به حساب می آید.

اثبات مالکیت خواهان و نحوه ی احراز آن از موارد بسیار مهمیست که در صدور آرای قضایی چنین پرونده هایی حائز اهمیت است. ضمن اینکه جزئیات قانونی بسیار زیادی در این رابطه لحاظ شده که بدون اشراف بر آنها نمی توان صدور رای مقتضی را متصور کرد. حضور یک وکیل باتجربه و متخصص در این امر می تواند شما را از جزئیات قانونی مسیر پیش رو آگاه ساخته و با جلوگیری از اطاله ی دادرسی شما را در حصول نتیجه ای مثبت یاری رساند.

برای کسب اطلاعات بیشتر و انجام مشاوره حقوقی در این زمینه می توانید با مجموعه ی دکتر امیر جوادی در ارتباط باشید.