تفاوت ابطال و بطلان از منظر قانون

تفاوت ابطال و بطلان به خصوص در مباحث مربوط به معاملات و قراردادها بسیار حائز اهمیت است و با نکات حقوقی زیادی همراه می باشد. متون قانونی تعاریف و اصطلاحات بسیار زیادی را در بر می گیرد که بیشتر آنها در نگاه اول شبیه یکدیگر به نظر می رسند. هریک از این تعاریف و اصطلاحات به مفاهیم خاصی اشاره می کنند و چنانچه اشتباه به کار روند، می توانند با آثار و تبعات حقوقی فراوانی همراه بوده و گاها به تضییع حقوق افراد نیز منجر می گردند. از این رو اطلاع از معانی دقیق این اصطلاحات حقوقی و آشنایی با ساز و کار هر یک می تواند حقوق افراد را در مراجع قضایی به شکل بهتری تضمین کند.

به نظر شما ابطال و بطلان از نظر حقوقی چه تفاوت هایی با یکدیگر دارند و ساز و کار هر یک به چه شکل است؟ در ادامه با ما همراه باشید.

ابطال به چه معناست؟

اصطلاح ابطال از نظر حقوقی به معنای باطل کردن و فسخ کردن قرارداد می باشد که بیشتر در زمینه ی معاملات و انعقاد قراردادها مطرح می شود. ابطال به شرایطی اشاره می کند که شرایط قرارداد از ابتدا صحیح است، اما در ادامه طرفین قرارداد و یا یکی از آنها قصد برهم زدن قرارداد را دارند. برهم زدن و فسخ قرارداد می تواند به دنبال حق فسخ قرارداد، حکم دادگاه و یا خیارات قانونی صورت پذیرد.

نکته ی مهمی که در رابطه با ابطال قابل ذکر است صحیح، مشروع بودن و قانونی بودن جهت معامله از ابتدای ایجاد آن است. در واقع ابطال در هر شرایطی قابل اعمال است و انتخابیست که یه دنبال اراده و قصد یکی از طرفین یا هر دو طرف معامله صورت می پذیرد. بنابراین ابطال به شرایط قهری و اجباری که موجب برهم خوردن معامله می باشد، ناظر نیست. همانطور که یک معامله به موجب قصد و اراده ی طرفین آن ایجاد می گردد، با قصد و اراده ی ثانویه ی طرفین آن نیز قابل فسخ و باطل شدن است. بنابراین یک ارزش حقوقی ایجاد شده توسط به وجود آورندگان آن قابل ساقط شدن می باشد.

بطلان به چه معناست؟

ریشه ی کلمه ی بطلان از باطل شدن می آید. از نظر مفهوم حقوقی بطلان در شرایطی مطرح می شود که معامله ای از ابتدای امر باطل و یا نامشروع است. بر اساس ماده ی 190 قانون مدنی برای صحت تمامی معاملات منعقده میان افراد شرایط زیر در نظر گرفته شده است:

• قصد طرفین و رضای آنها
• اهلیت طرفین
• موضوع معین که مورد معامله باشد.
• مشروعیت جهت معامله

چنانچه هر یک از مورد بالا در رابطه با معامله ای لحاظ نشود و از نظر قانونی احراز نگردد، معامله ی مذکور با مشکلات حقوقی متعددی همراه می باشد که می تواند در نهایت به بطلان آن معامله منجر شود. هرگاه بطلان یک معامله و یا امر حقوقی اعلام شود به این معناست که آثار و تبعات ناشی از آن قرارداد از روز اول ایجاد آن باطل و بی اثر می باشد. به عبارت دیگر اثرات بطلان علاوه بر حال و آینده، ناظر به گذشته نیز می باشد.

متذکر می شویم که بطلان قراراداد با فسخ آن تفاوت های زیادی را داراست. یکی از مهم ترین این تفاوت ها از این امر ناشی می شود که فسخ در شرایطی امکانپذیر است که یکی از شروط و یا تعهدات مندرج در قرارداد رعایت نشود. برای مثال خودرویی با این شرط فروخته شود که بدون رنگ و تصادف است، اما خلاف آن ثابت شود. در چنین شرایطی می توان به استناد حق فسخ معامله را برهم زد. اما بطلان در شرایطی قابل طرح است که یکی از شرایط اصلی صحت معامله یا قرارداد از همان ابتدا وجود نداشته باشد. برای مثال یکی از طرفین معامله اهلیت قانونی برای انجام معامله را نداشته باشد و یا جهت معامله نامشروع باشد. مثلا خانه ای با هدف راه اندازی یک قمارخانه به اجاره برود.

4 تفاوت مهم ابطال و بطلان در یک نگاه

• آثار حقوقی ابطال ناظر به حال و آینده است و گذشته را شامل نمی شود. اما اثرات بطلان علاوه بر حال و آینده، گذشنه ی یک معامله را در بر می گیرد.
• در رابطه با ابطال معامله یا قرارداد منعقده از ابتدای امر صحیح می باشد. در حالی که بطلان تنها در شرایطی مطرح می شود که معامله یا قرارداد از ابتدای امر باطل است.
• ابطال موضوعیست که صرفا از طریق یکی از طرفین معامله یا هر دو طرف آن قابل اعمال می باشد. بطلان منوط به حکم قانون و دادگاه است. در صورت اعلام آن توسط دادگاه آثار آن قطعی می گردد و لازم الاجراست.
• در برخی شرایط بطلان معامله موجب باطل شدن و از بین رفتن معامله نمی شود و صرفا ممکن است آن را به صورت غیرنافذ در بیاورد. در چنین شرایطی با تنفیذ معامله، آثار و تبعات حقوقی صحیح آن آغاز می گردد. در حالی که با ابطال معامله آثار و تبعات حقوقی آن برای همیشه به پایان می رسد.

انجام مشاوره حقوقی

همانطور که متوجه شدید تفاوت ابطال و بطلان به لحاظ قانونی موارد معتددی را در بر می گیرد. به طوری که اثرات حقوقی متفاوتی برای معاملات و قرارداد های شما به همراه می آورد. شاید بتوان گفت قانون همواره به جمیع جهات توجه داشته و با بینشی وسیع و همه جانبه ساز و کار های متفاوت و بسیار کارآمدی را برای شرایط مختلف پیش بینی کرده است. اینکه چگونه و در چه شرایطی از این ساز و کارهای قانونی به جا و درست استفاده کنیم به هنر وکالت بازمی گردد.

انتخاب یک وکیل توانمند و باتجربه می تواند پرونده ی شما را در درست ترین مسیر قانونی قرار دهد و روند دادرسی آن را تسریع بخشد. ضمن اینکه با جلوگیری از اطاله ی دادرسی پرونده ی شما بهترین نتایج را در کوتاه ترین زمان ممکن برای آن رقم می زند.

برای کسب اطلاعات بیشتر و انجام مشاوره حقوقی تخصصی در این زمینه می توانید با مجموعه ی دکتر امیر جوادی وکیل پایه یک دادگستری در ارتباط باشید.