جعل یکی از مهم ترین جرایم قانون مجازات اسلامی است که به اسناد و نوشته های خلاف واقع و ساختگی اشاره می کند. جرایمی نظیر جعل و تزویر می تواند به صور گوناگونی به وقوع بپیوندد و مصادیق بسیار زیادی برای آن وجود دارد. جعل از طریق روش های زیادی قابل اثبات است و جزء جرایمی به شمار می رود که منسب مرتکب در میزان مجازات آن تأثیر دارد. برای مثال در صورتی که این جرم توسط کارمندان و مقامات رسمی و دولتی رخ دهد، مجازات های سنگین تری برای آن اعمال می گردد. در ادامه با ما همراه باشید.
جعل به چه معناست؟
از نظر لغوی جعل به معنای تقلب کردن، دگرگون کردن و خلق کردن است. اصطلاحا زمانی که سند یا نوشته ای خلاف واقع و به قصد تقلب و ضرر رساندن به دیگری تنظیم می شود، با جرم جعل مواجه هستیم. تعریف دقیق تری از این جرم در ماده ی 523 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 عنوان شده است که مقرر می دارد: جعل و تزویر عبارت است از ساختن نوشته یا ساختن مُهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیررسمی و خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تأخیر تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشته ای به نوشتة دیگر یا به کاربردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن و نظایر این موارد ذکر شده در فوق، می باشد. بنابراین باید توجه شود تعریف فوق مصادیق جعل و تزویر را ارائه نموده است و تعریفی مصداقی نموده است.
می توان گفت هرگونه نوشته و سند غیرواقعی و ساختگی که با هدف تقلب و کلاهبرداری پدید آمده است را می توان به عنوان مصداق جعل به حساب آورد. جعل از این نظر حائز اهمیت است که خود به تنهایی جرم است و می تواند مقدمه و سرآغازی برای سایر جرایم به حساب بیاید. برای مثال استفاده از سند مجعول به قصد کلاهبرداری می تواند جرمی واحد محسوب شود.
انواع جعل
جعل جرمی با ابعاد گوناگون است که از جهات گوناگونی می توان به آن پرداخت. در حقیقت از خلق یک سند جدید تا دستکاری در تاریخ یک سند رسمی می تواند مصادیقی از این جرم به حساب بیاید. در یک تعریف کلی انواع جعل را می توان به شرح زیر دسته بندی کرد:
جعل مادی
در جعل مادی شاهد عملیات فیزیکی و مادی هستیم. برای مثال ایجاد مهر، امضا، انواع نوشته و تنظیم انواع سند می تواند از مصادیق آن به شمار برود.
جعل معنوی
هرگاه موضوع اصلی و ماهیت نوشته ای دستخوش تغییر قرار گرفته و امور صحیح و باطل به جای یکدیگر نشان داده شوند، با جرم جعل معنوی روبرو هستیم. در حقیقت هیچگونه تغییر مادی در سند به چشم نمی خورد و فقط مطالب آن گمراه کننده می گردد.
مجازات جرم جعل
در رابطه با مجازات این جرم بایستی دو حالت زیر را در نظر داشت:
با توجه به ماده ی 53 قانون مجازات اسلامی در صورتی که جرم توسط افراد عادی و در رابطه با اسناد عادی رخ دهد، فرد به مجازات 3 ماه الی 1 سال حبس همراه با پرداخت جزای نقدی محکوم می گردد.
حالت دوم زمانی متصور است که چنین جرمی در زمینه ی اسناد رسمی رخ دهد. در ماده ی 532 قانون مجازات اسلامی چنانچه مرتکب چنین جرم کارمند رسمی دولت باشد و جعل در زمینه ی اسناد رسمی رخ دهد، 1 الی 5 سال حبس همراه با پرداخت جزای نقدی در انتظار او خواهد بود. مطابق ماده ی 533 قانون مجازات اسلامی، اگر افراد عادی مرتکب جرم جعل اسناد عادی شوند، 6 ماه الی 3 سال حبس همراه با پرداخت جزای نقدی برای آنها در نظر گرفته شده است.
در نظر داشته باشید که مجازات جعل انواع چک، سفته، برات، اسناد بانکی و انواع اسکناس های داخلی و خارجی می تواند از 1 الی 10 سال مجازات حبس به همراه داشته باشد. حتی در برخی موارد ممکن است اخلال در نظام اقتصادی کشور نیز مطرح گردد که مجازات آن را می تواند تا 20 سال افزایش دهد.
5 نکته ی مهم
- جعل از جرایم غیرقابل گذشت به حساب می آید. بنابراین رضایت شاکی خصوصی در عفو و بخشش مجازات مجرم تأثیری ندارد.
- مجازات ها بسته به نحوه ی ارتکاب جرم ممکن است حبس و جزای نقدی و یا ترکیبی از هردو مجازات باشد.
- دادگاه محل وقوع جرم به عنوان دادگاه صالح برای رسیدگی به دعاوی جعل شناخته می شود.
- جعل شفاهی امکانپذیر نیست و حتما بایستی نمود عملی و کتبی آن احراز گردد.
- جرم صرفا در رابطه با اصل سند پذیرفته می شود و دستکاری کپی سند مصداق جعل نیست.
انجام مشاوره حقوقی
جرم جعل در نگاه اول تا حد زیادی مشابه با کلاهبرداری به نظر می رسد. اما با نگاهی دقیق تر متوجه می شوید که ارکان و عناصر آن با جرم کلاهبرداری بسیار متفاوت است و مصادیق گوناگونی دارد. این ارکان و عناصر در احراز و اثبات جرم بسیار حائز اهمیت است. به نحوی که با توجه به نظر قانونگذار و آرای قضایی از دلایل اثبات جرم به شمار می روند. سوءنیت مجرم همان عنصر روانی جرم است که بایستی احراز گردد. در غیر این صورت موضوع از دایره ی جرم خارج می گردد و جرم جعل به اثبات نمی رسد.
برای مثال طراحی اسکناس های تزئینی برای مراسم و یا اهداف آموزشی جرم نیست. اما چنانچه فردی با علم به جعلی بودن این اسکناس ها اقدام به خرید و فروش کند، جرم است.
با توجه به مجازات های سنگین جرم جعل و آثار و تبعات منفی این مجازات ها در زندگی افراد بسیار اهمیت دارد که روند رسیدگی به چنین پرونده هایی با حضور وکلای متخصص صورت بپذیرد. در غیر این صورت ممکن است پرونده از مسیر قضایی درست خود منحرف شود و یا با مسائلی نظیر اطاله ی دادرسی مواجه گردیم. حضور وکیل متخصص و باتجربه در این امر می تواند روند دادرسی پرونده ی شما را تسهیل کرده و آن را در مسیر درست قرار دهد. ضمن اینکه با جلوگیری از اطاله ی دادرسی پرونده ی شما، بهترین نتایج را برای آن رقم می زند.
برای کسب اطلاعات بیشتر و انجام مشاوره حقوقی تخصصی در این زمینه می توانید با مجموعه ی دکتر امیر جوادی در ارتباط باشید.