قاعده فراغ دادرس به عنوان یکی از شناخته شده ترین اصطلاحات و قواعد حقوقی در ایران شناخته می شود. روند دادرسی پرونده های قضایی با صدور حکم قطعی و نهایی از سوی قاضی به پایان می رسد. در چنین شرایطی پس از صدور رأی نهایی از سوی قاضی دادگاه ، به هیچ وجه امکان تغییر آن رأی وجود ندارد. در نظام حقوقی ایران این موضوع به قاعده ی فراغ دادرس معروف می باشد.
قاعده فراغ دادرس به عنوان یکی از اصول مسلم در بسیاری از نظام های حقوقی دنیا تعریف شده است. به نظر شما چنین امری می تواند به نفع اصحاب پرونده باشد؟ در ادامه با ما همراه باشید.
قاعده ی فراغ دادرس به چه معناست؟
در ماده ی 155 آیین دادرسی سابق عنوان شده بود که قاضي پس از امضای رأی، حق تغيير آن را ندارد. این ماده بعد ها با نام قاعده ی فراغ دادرس شناخته شد. این امر از جهات گوناگونی می توانست به نفع پرونده باشد. در وهله ی اول اینکه با توجه به این ماده، قاضی پرونده در صدور احکام خود دقت بیشتری به خرج می داد. طبیعتا این امر در جلوگیری از صدور احکام عجولانه بسیار مؤثر بود. مزیت بعدی عمدتا ناظر به قاضی پرونده بود و با توجه به این ماده ی قانونی، پس از صدور حکم نهایی پرونده امکان هرگونه فشار و تهدید علیه قاضی به حداقل میزان ممکن می رسید. موردی که در بسیاری از موارد به چشم می خورد.
به دنبال قاعده ی فراغ دادرس، پس از صدور رأی نهایی از سوی قاضی پرونده، صلاحیت قانونی او به پایان می رسد و دیگر قاضی آن پروند شناخته نمی شود. البته تمامی ایرادات و اشتباهات رأی از سوی مقامات بالاتر، قابل اصلاح خواهد بود.
تغییر رأی دادگاه حتی با رضایت و توافق اصحاب پرونده نیز امکانپذیر نمی باشد. تغییر رأی دادگاه تنها در شرایطی که ماده ی 8 قانون آیین دادرسی مدنی به آن اشاره کرده است، امکانپذیر خواهد بود. بر اساس این ماده، هيچ مقام رسمی يا سازمان يا اداره دولتی نمی تواند حكم دادگاه را تغيير دهد و يا از اجرای آن جلوگيری كند مگر دادگاهی كه حكم صادر نموده و يا مرجع بالاتر، آن هم در مواردی كه قانون معين نموده باشد.
استثنائات قاعده ی فراغ دادرس
لازم به ذکر است که در رابطه با رأی نهایی پرونده، مواردی همچون تصحیح رأی و واخواهی از آن همواره برقرار می باشد و از این رو قاعده فراغ دادرس، ناقض این موارد به شمار نمی رود. (واخواهی از حکم در شرایطی امکانپذیر می باشد که حکم به صورت غیابی صادر گردد. در این صورت محکوم علیه غایب می تواند تقاضای واخواهی را از دادگاه تقاضا نماید.)
همچنین در شرایطی که رأی نهایی دادگاه با ابهاماتی همراه باشد و یا ادله ی جدیدی ارائه گردد که حکم پرونده را تغییر می دهد، قطعا رأی دادگاه با تغییراتی مواجه خواهد شد. البته در این میان اعتراض اشخاص ثالث و غایب را هم بایستی در نظر داشت که با توجه به آنها ممکن است حکم پرونده دستخوش تغییراتی گردد. اعاده ی دادرسی نیز از دیگر موارد مهمیست که می تواند حکم نهایی پرونده را تغییر دهد. البته بایستی توجه داشته باشید که برای اعاده ی دادرسی به نیاز به ادله ای قوی دارید که بتواند پرونده را در جریان رسیدگی مجدد قرار دهد.
متذکر می شویم که هیچ کدام از مواردی که به آن اشاره کردیم، تضادی با قاعده ی فراغ دادرس ندارد. بلکه این قاعده به شرایطی اشاره می کند که تمامی ابعاد پرونده روشن است و قاضی با توجه به ادله و مدارک موجود رأی مقتضی را صادر کرده است. در واقع در صورت عدم وجود هر یک از استثناهایی که به آن اشاره کردیم، قاعده ی فراغ دادرس پابرجاست.
انجام مشاوره حقوقی
آیین دادرسی شاخه ی مهمی از علم حقوق می باشد که روند دادرسی پرونده های قضایی را تبیین کرده است. قاعده ی فراغ دادرس یکی از مهم ترین قاعده های آیین دارسی مدنی به شمار می رود و با آثار و تبعات حقوقی متعددی همراه می باشد. این قاعده قاضی دادگاه را ملزم می سازد که در یک مرحله و به صورت قاطعانه رأی نهایی پرونده را صادر کند. این قاعده در نگاه اول شاید با نکات منفی بسیاری همراه باشد، اما اگر دقیق تر به آن بنگرید، کفه ی نکات مثبت آن سنگین تر است.
قاعده فراغ دادرس باعث می شود احکام نهایی دادگاه ها با دقت بیشتری صادر گردد و احتمال دستکاری رأی و تضییح حقوق افراد به طرز قابل توجهی کاهش می یابد. اما همواره بایستی به جمیع جهات توجه داشت و احتمال اشتباهات را در نظر گرفت. در این میان حضور وکیل توانمند و با تجربه می تواند با ارائه ی جزئیات و نکات قانونی دقیق تر، پرونده ی شما را در مسیر قانونی خود قرار داده و در صورتی که پرونده ی شما نیاز به واخواهی و یا بررسی مجدد دارد، آن را به جریان بیندازد.
برای کسب اطلاعات بیشتر و انجام مشاوره حقوقی تخصصی در این زمینه می توانید با مجموعه ی دکتر امیر جوادی در ارتباط باشید.
سلام ممنون از توضیحات شما من در پرونده ای به چکی محکوم شده ام که وجود ندارد و شاکی میگوید حکم اشتباه است،من واخواهی کردم رد شد ، مدت 4سال است که زندانم ،و هنوز برای من دادگاهی بر گزار نشده،من غیابی محکوم.شدم ،واخواهی کردم.و بی دلیل رد شد ، اسناد محکمی دارم که ثابت میکند بی گناهم ،اعاده دادم ،اعسار از هزینه دادرسی دادم رد شد ، اعتراض کردم فعلا در تجدید نظراست،شما قسطی قبول وکالت میکنید ،