مسئولیت مدنی به التزام و تعهدات قانونی اشخاص در رابطه با جبران ضرر و خسارات وارده به دیگری اشاره می کند. تمامی اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی در مقابل رفتار، کردار و اعمال خود مسئول شناخته می شوند و بایستی پاسخگوی آن باشند. چنانچه شخصی به صورت عمدی و یا از روی اشتباه و بی مبالاتی، خسارت و ضرر مالی، مادی، حیثیتی و یا از سایر جهات به دیگری وارد کند از نظر مادی و معنوی مسئول جبران ضرر و خسارت شناخته می شود و بایستی در صدد جبران آن برآید. قانون نیز مهر تأییدی بر این مطلب زده و بارها بر آن تأکید کرده است.
مسئولیت مدنی محدود به دعاوی و پرونده های حقوقی است و در صرفا در اموری مطرح است که جبران ضرر و خسارت امکانپذیر باشد. ارزش و اهمیت این اصل در نظام حقوقی ایران بالاست و قانونی تحت عنوان مسئولیت مدنی نیز به تصویب رسیده است. به نظر شما مسئولیت مدنی از چه طریقی تحقق می یابد؟ در ادامه با ما همراه باشید.
مسئولیت مدنی به چه معناست؟
از نظر لغوی مسئولیت به معنای پاسخگویی است و کلمه ای است که از زبان عربی وارد گفتار و محاورات ما شده است. مسئولیت مدنی اصطلاحی حقوقیست که پاسخگویی شخص در قبال اعمال و کردار خویش را بیان می کند. نوعی پاسخگویی که شخص در مقابل قانون ملزم به آن شناخته می شود و با ضمانت اجراهای متفاوتی همراه است. برای مثال در رابطه با مسئولیت های کیفری مجازات های قانونی اعمال می شود. در حالی که برای مسئولیت مدنی صرفا جبران ضرر و خسارات وارده مطرح است.
به طور کلی هرگاه در اثر تقصیر و اشتباه عمدی یا غیرعمدی شخصی ضرر و خسارتی متوجه دیگری گردد، مسئولیت مدنی شخص محرز است و بایستی برای جبران ضرر و خسارت وارده اقدام نماید. این به شرطی امکانپذیر است که فعل زیانبار منسوب به شخص باشد و ضرر و خسارت وارده احراز گردد. در چنین شرایطی قانون نوعی التزام و تعهد اجباری را برای اشخاص لحاظ کرده است که مسئولیت مدنی نام دارد.
پیشتر نیز اشاره کردیم که مسئولیت مدنی برای افراد حقیقی و حقوقی تعریف می شود. بر این اساس مسئولیت مدنی برای افراد حقوقی نظیر بانک و گمرک قابل تصور است و اعمال خواهد شد. مسئولیت مدنی بانک و مسئولیت مدنی گمرک گویای همین مطلب هستند. البته به طور کلی برای نهاد و سازمان های دولتی مسئولیت مدنی به طرزی محتاطانه تر و محدودتر تعریف می شود. اما به هر صورت می توان آن را اثبات نمود. اخلاق و شرع نیز این قاعده را تأیید می کند که شخص زیان دیده می تواند برای جبران خسارت وارده از طریق قانونی اقدام نماید.
مسئولیت مدنی در چه شرایطی تحقق می یابد؟
همانطور که پیشتر نیز اشاره کردیم مسئولیت مدنی صرفا در رابطه با امور مدنی و حقوقی قابل تصور است. بنابراین از جنبه ی مسئولیت اخلاقی نمی توان به آن نگریست. همچنین با مسئولیت کیفری نیز بسیار متفاوت است. در مسئولیت مدنی مهم ترین نکته ای که به چشم می خورد شخص در مقابل فرد زیان دیده مسئول و پاسخگو شناخته می شود و بایستی بتواند به طرق مقتضی برای جبران ضرر و خسارت وارده اقدام نماید. بنابراین مسئولیت در مقابل خطا و اشتباهات عمدی و غیرعمدی افراد ایجاد می شود.
در رابطه با ضرر و خسارت وارده بایستی به عرف، عقل و قانون مراجعه نمود. ضرر و خسارت عرفا بایستی موجب تضرر شخص گردد و آسیب هایی را از جهات گوناگون به او وارد نماید. همچنین نکته ی مهم دیگر عدم توافق و اشاره به آن توسط طرفین دعواست. به عبارت دیگر مسئولیت زمانی تحقق می یابد که طرفین قرارداد و یا پرونده از پیش تواققی مبنی بر آن نداشته باشند و یکی از آنها عمدا یا به اشتباه ضرر و خسارتی را به طرف مقابل وارد کند.
برای تحقق مسئولیت مدنی همواره وجود سه شرط زیر را به خاطر بسپارید:
- ضرر و زیان وارده
- انجام فعل زیانبار به عمد یا اشتباه
- احراز رابطه ی سببیت بین فعل زیانبار و ضرر و خسارت وارده
8 نکته در رابطه با تحقق مسئولیت مدنی
- ضرر و زیان وارده بایستی به صورت مستقیم صورت پذیرفته باشد.
- ضرر و زیان وارده بایستی مسلم و حتمی باشد. بنابراین ضرر و زیان محتمل شامل قاعده ی مسئولیت مدنی نمی گردد. البته برای ضرر و خسارت قابل پیش بینی می توان مسئولیت مدنی را مطرح نمود.
- هر ضرر و زیانی فقط یک بار جبران می شود.
- وراث شخص زیان دیده می توانند برای طرح شکایت اقدام نمایند.
- تقصیر و اشتباه شخص وارد کننده ی زیان بایستی حتمی و مسبلم باشد.
- جبران ضرر و حسارت به گونه ای باشد که وضعیت و شرایط به حالت سابق بازگردد.
- در صورت اثبات قوه ی قاهره، جبران ضرر و خسارت منتفی خواهد بود.
- برای ضرر و زیان های جسمی و معنوی، روش جبران نقدی بهترین و مناسب ترین گزینه است.
انجام مشاوره حقوقی
قانون همواره در تلاش است تا حاکمیت عدالت را میسر سازد و از تضییع حقوق افراد به بهترین شکل ممکن جلوگیری کند. بنابراین انتظار می رود که مقنن قوانین و مقرراتی وضع کند که این اصول را به عالی ترین و کامل ترین شکل ممکن تحقق بخشد. مسئولیت مدنی از مواردیست که متخلفین را ملزم به جبران ضرر و خسارت وارده به دیگری می کند. در این رابطه قصد و نیت شخص هیچ تأثیری ندارد و بر اساس یک قاعده ی کلی افراد مسئول اعمال و رفتاهای خود شناخته می شوند. به خصوص در شرایطی که از سمت آنها ضرر و خسارتی متوجه دیگران گردد.
متذکر می شویم که اعمال این نوع از مسئولیت منوط به شکایت شاکی خصوصی (فرد زیان دیده یا نمایندگان قانونی نظیر وکیل و وراث قانونی فرد) و عدم اعلام گذشت از سمت اوست. در چنین شرایطی با تحقق سه شرطی که پیشتر بیان کردیم، دادرسی پرونده آغاز می گردد. حضور وکیل متخصص و باتجربه در این امر می تواند شما را با جزئیات قانونی بیشتری آشنا سازد. ضمن اینکه با جلوگیری از اطاله ی دادرسی پرونده ی شما، بهترین نتایج را برای آن رقم می زند.
برای کسب اطلاعات بیشتر و انجام مشاوره حقوقی تخصصی در این زمینه می توانید با مجموعه ی دکتر امیر جوادی در ارتباط باشید.